Oružje sa belim fosforom u magli manipulacija

• Na društvenim mrežama dele se fotografije tragova jake svetlosti na noćnom nebu uz tvrdnje da dokazuju da „Izrael upotrebljava oružje sa belim fosforom u Gazi”.
• Fotografije su nastale su pre aktuelnog ratnog sukoba Izraela i Hamasa i najverovatnije prikazuju oružje sa belim fosforom korišćeno u Siriji i Iraku.
• Objavama na Fejsbuku nedostaje kontekst.

Na Fejsbuku su se raširile fotografije jarke padajuće trakaste svetlosti na noćnom nebu uz tvrdnje da prikazuju kako „Izrael bombarduje Gazu zastrašujućim fosfornim bombama”.

Međunarodne organizacije „Human Rights Watch” i „Amnesty International” izvestile su nedavno da je Izrael koristio oružje sa belim fosforom u Gazi i Libanu, a izraelske vojne snage demantovale su sporne navode. Viralne fotografije sa društvenih mreža, pak, nastale su pre aktuelnog ratnog sukoba Izraela i Hamasa. 

Obrnuta pretraga slika pokazala je da je prva fotografija prvobitno objavljena još 2017. godine, na veb sajtovima na arapskom jeziku, kao ilustracija uz saopštenje „Human Rights Watch”-a o zabrinutosti zbog upotrebe oružja sa belim fosforom od strane Međunarodne koalicije koju predvodi Vašington, a u vojnim operacijama protiv ISIS-a u Siriji i Iraku.

Druga fotografija može se pronaći na sajtu Getty images, gde piše da je snimljena 23. marta 2018. godine i da prikazuje „nešto što se čini kao padanje zapaljive municije s belim fosforom tokom režimskog bombardovanja u Dumi, jednom od retkih preostalih džepova koje drže pobunjenici u Istočnoj Guti, na periferiji glavnog grada Damaska”.

Reč je o sirijskoj vladi koju je podržala Rusija tokom napada na pobunjenike u Istočnoj Guti, izvestio je „Human Rights Watch” 2018. godine. Tokom tog sukoba, Rusija je od strane aktivista optužena da koristi beli fosfor u Siriji. 

***

Međunarodna organizacija „Human Rights Watch” objavila je saopštenje 12. oktobra ove godine u kojem navodi da je „Izrael upotrebio beli fosfor u vojnim operacijama u Gazi i Libanu i time doveo civile u opasnost od ozbiljnih i dugotrajnih povreda”.

„‘Human Rights Watch’ je verifikovao video snimke snimljene u Libanu i Gazi 10. i 11. oktobra 2023, respektivno, koji pokazuju višestruke vazdušne udare artiljerijski ispaljenog belog fosfora iznad luke u gradu Gazi i dve ruralne lokacije duž granice između Izraela i Libana i intervjuisao dve osobe koje su opisale napad u Gazi. Beli fosfor, koji se može koristiti ili za obeležavanje, signalizaciju i zamagljivanje, ili kao oružje za paljenje požara koji spaljuju ljude i objekte, ima značajno zapaljivo dejstvo koje može ozbiljno da opeče ljude i postavi objekte, polja i druge civilne objekte u okolina u plamenu. Upotreba belog fosfora u Gazi, jednom od najgušće naseljenih područja na svetu, povećava rizik za civile i krši zabranu međunarodnog humanitarnog prava o dovođenju civila u nepotrebnu opasnost”, navodi se u saopštenju „Human Rights Watch”-a.

Međunarodna organizacija „Amnesty International” objavila je saopštenje 13. oktobra ove godine u kojem navodi da je „prikupila ubedljive dokaze koji dokumentuju upotrebu artiljerijskih granata sa belim fosforom od strane izraelske vojske u gusto naseljenim civilnim oblastima u Gazi, od kojih se mnogi mogu smatrati nezakonitim neselektivnim napadima”. U saopštenju piše da „video snimci i fotografije koje je verifikovala Laboratorija za dokaze o kriznim situacijama ‘Amnesty International’-a pokazuju da je Izrael koristio municiju od belog fosfora”.

Izraelske odbrambene snage demantovale su navode međunarodnih organizacija da su koristile municiju sa belim fosforom u svojim vojnim operacijama u Gazi i Libanu, izvestio je „The Guardian” 13. oktobra ove godine.

***

Beli fosfor se pali kada je izložen atmosferskom kiseoniku i nastavlja da gori sve dok ne bude lišen kiseonika ili iscrpljen. Njegova hemijska reakcija može stvoriti intenzivnu toplotu (oko 815°C/1500°F), svetlost i dim. Kada dođe u kontakt, beli fosfor može da spali ljude, termički i hemijski, do kosti, jer je veoma rastvorljiv u masti, a samim tim i u ljudskom mesu. Fragmenti belog fosfora mogu pogoršati rane čak i nakon tretmana i mogu ući u krvotok i izazvati zatajenje više organa. Zarasle rane mogu se ponovo zapaliti kada se zavoji skinu i rane ponovo budu izložene kiseoniku. Čak i relativno male opekotine su često fatalne. 

Municija od belog fosfora može se legalno koristiti na ratištima za pravljenje dimnih zavesa, stvaranje osvetljenja, obeležavanje ciljeva ili paljenje bunkera i zgrada. Pošto ima legalnu upotrebu, beli fosfor nije zabranjen kao hemijsko oružje prema međunarodnim konvencijama.

Napadi upotrebom zapaljivog oružja dostavljenog iz vazduha u civilnim područjima zabranjeni su Protokolom III Konvencije o konvencionalnom oružju (Convention on Conventional Weapons – CCW). Palestina je pristupila Protokolu III 5. januara 2015. godine, a Liban 5. aprila 2017. godine, dok ga Izrael nije ratifikovao.

„Human Rights Watch” je dokumentovao upotrebu belog fosfora od strane izraelske vojske i u prethodnim sukobima u Gazi, uključujući 2009. godinu. 

„Izrael bi trebalo da zabrani svu upotrebu municije belog fosfora sa ‘zračnim udarom’ u naseljenim područjima bez izuzetka. Postoje lako dostupne i nesmrtonosne alternative čaurama od belog fosfora, uključujući i neke koje proizvode izraelske kompanije. Ove alternative imaju isti efekat i dramatično smanjuju štetu po civile”, navodi se u saopštenju te međunarodne organizacije.